کد مطلب:38788 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:31

گنجینه پرسمان » اهل بيت

لطفاً دلايل عصمت انبيا و امامان معصوم: را بيان كنيد؟ و بفرماييد كه گريهها و طلب استغفارشان در صورت عصمت، چه مفهومي دارد؟

ما شيعيان، انبياي الهي را از گناه معصوم و از خطا مصون دانسته و هرگز ميان كبيره و صغيره، عمد و سهو، پيش از دوران نبوت و پس از آن، فرقي نميگذاريم.(ر.ك: منشور جاويد، جعفر سبحاني، ج 5، ص 31، نشر جامعه مدرسين.)

عصمت، حالتي است كه شخص را از قرار گرفتن در خطا و گناه باز ميدارد; بنابراين براي ايشان دو نوع عصمت مطرح است: يكي عصمت از خطا و اشتباه كه به آن عصمت علمي ميگويند و ديگري مصونيت از گناه كه عصمت عملي نام دارد.(ر.ك: مباني رسالت انبيا در قرآن، عبدالله نصري، ص 226، نشر سروش.)

براي عصمت، مراحلي را بيان كردهاند كه عبارتند از: 1. مصونيت در گرفتن وحي الهي; 2. مصونيت در تبليغ و بيان اصول و فروع دين; 3. مصونيت از گناه، خواه انجام حرام باشد يا ترك واجب; 4. مصونيت از خطا در امور ديگري همچون اشتباه حواس در تشخيص امور مربوط به زندگي خود يا اشخاص ديگر.(ر.ك: منشور جاويد، همان، ص 30.)

براي عصمت علمي (مرحله اوّل و دوم و چهارم) ميتوان به دلايلي از قرآن استناد كرد; مانند آيه 26 - 28 سورة جن; عَلم الغيب فلا يظهر عليَ غيبه أحداً # إلاّمن ارتضيَ من رسول فإنّه يسلك من بين يديه ومن خلفه رصداً # ليعلم أن قد أبلغوا رسَلـَت ربّهم وئگحاط بما لديهم و أحصيَ كلّ شيءٍ عدداً; داناي نهان است، و كسي را بر غيب خود آگاه نميكند; جز پيامبري را كه از او خشنود باشد كه ]در اين صورت[ براي او از پيش رو و از پشت سرش نگهباناني خواهد گماشت تا معلوم بدارد كه پيامهاي پروردگار خود را رسانيدهاند; و ]خدا[ بدانچه نزد ايشان است، احاطه دارد و هر چيزي را به عدد شماره كرده است.

براساس اين آيه، خداوند علم غيب را در اختيار فرستادگاني كه مورد رضاي او هستند قرار ميدهد; همچنين مأموراني را از پس و پيش، مراقب پيامبران خود قرار ميدهد تا آنها اوامر الهي را درست ابلاغ كنند; از اين رو چون پيامبران به واسطة مأموراني تحت نظارت الهي قرار دارند، لازم ميآيد كه آنها هم در دريافت وحي، و هم در ارائه آن به مردم معصوم باشند، در اين مورد، به آياتي ديگر نيز استناد شده است كه برخي از آنها عبارتند از: اعلي، 6 و 7; نمل، 6; نجم، 3 و 4; طور، 48.(ر.ك: الميزان، همان، ج 2، ص 137/ مباني رسالت انبيا در قرآن، همان.)

امّا در مورد عصمت عملي و مصونيت آنها از گناه، اگر ما تاريخ زندگي انبياي الهي را مطالعه كنيم، به اين واقعيت پي خواهيم برد كه آنها از هرگونه گناه و معصيت مبرّا بودهاند و اگر پيش از بعثت نيز از گناه و اشتباه مصون نميبودند و سوء سابقه ميداشتند، مخالفان با اين حربه ميتوانستند حيثيت اجتماعي آنها را از ميان برده، به اهداف شوم خود دست يابند; حال آن كه اثري از سوء سابقه آنها در تاريخ وجود ندارد.

براي اثبات مصونيت از گناه، به آيات بسياري از قرآن و دلايل عقلي استناد شده است كه از جمله، آية 90 از سورة انعام است: ئگولـَئك الذين هدي الله فبهديَهم اقتده; اينان، كساني هستند كه خدا هدايتشان كرده است; پس به رهبريشان اقتدا بفرما.

امّا دليل عقلي: ميدانيم كه هدف عمومي بعثت پيامبران، تربيت مردم است. (بقره، 129) يكي از شرايط تعليم و تربيت افراد اين است كه شخص مورد تربيت، به صدق گفتار مربي خود ايمان داشته باشد و تحقق آن در گرو هماهنگي گفتار و رفتار مربي است و چنانچه رفتار مربي برخلاف گفتارش باشد، مورد پذيرش واقع نخواهد شد.(صف، 2 و 3، يونس، 35) و هدف از بعثت انبيا كه تربيت و هدايت مردم است، محقق نخواهد شد; از اين رو لازم است ايشان از عصمتي برخوردار باشند كه گفتار و رفتارشان كاملاً با هم مطابقت داشته باشد، و اين، اختصاص به دوران نبوت پيامبران ندارد; چرا كه اگر پيامبري سوابق خوبي نداشته باشد، گرچه الآن خوب باشد، امّا گفتارش در مردم تأثير ندارد; بنابراين لازم است انبيا قبل از بعثت نيز از هرگونه گناهي مبرا و معصوم باشند تا بتوانند با ارائه شخصيتي خالي از هرگونه سوء سابقه و ارائة الگويي تمام عيار، به تربيت مردم بپردازند.(ر.ك: الالهيات، سبحاني، ج 3، ص 170، مؤسسه امامصادق/ مباني رسالت انبيا در قرآن، همان.)

در زمينة عصمت امامان: نيز چون شيعه معتقد است، منصب امامت همچون نبوت از سوي خدا تعيين ميشود و امام را ادامه همان نبي ميداند، ازاينرو همان دلايل عصمت انبيا ميتواند عصمت ايشان را نيز به اثبات برساند; ازجمله آياتي كه عصمت امامان را اثبات ميكند آية قال إنّي جاعلك للناس إماماً قال و من ذرّيّتي قال لاينال عهدي الظّلمين (بقره، 124) براساس اين آيه، خداوند متعال، منصبهاي الهي از جمله امامت را به كساني اعطا ميكند كه به گناه آلوده نباشند، و ظلم در اينجا، قرار دادن كار يا چيزي در موقعيتي ناشايست است. از آنجا كه مقام امامت و رهبري، فوقالعاده پر مسؤوليت و با عظمت است، يك لحظه گناه و نافرماني و سوء پيشينه، موجب سلب اين منصب ميگردد.(ر.ك: تفسير نمونه، همان، ج 1، ص 442 / آموزش عقايد، مصباح يزدي، ج 2، ص 190 و 191، مركز چاپ و نشر سازمان تبليغات.)

آية ديگر، ئگطيعوا الله وئگطيعوا الرسول وئگُولي الأمر منكم... است (نسا، 59) كه خداوند اطاعت از اولي الامر را در آن لازم شمرده و آن را در كنار اطاعت رسول خدا قرار داده است; از اين رو هرگز ميان اطاعت ايشان و خدا منافاتي وجود نخواهد داشت، و اين، زماني محقق خواهد شد كه ايشان معصوم باشند.(ر.ك: الميزان، همان، ج 4، ص 309 ـ 401 / آموزش عقايد، همان.)

روايات اسلامي، اهلبيت معصوم را اولي الامر دانستهاند.(ر.ك: تفسير عياشي، ج 1، ص 249 و 250، انتشارات علميه اسلاميه.) و به همان دليلي كه در عصمت پيامبران اشاره شد، عصمت در امامان نيز فقط به دوران امامت ايشان اختصاص نداشته و قبل از آن را نيز شامل است.